Rynek 100 kroków długi i 80 szeroki, otaczają kamienice bardzo starożytne aczkolwiek przez późniejsze restauracye, wszelkie cechy starożytności są na nich zatarte. W pośrodku rynku wznosi się: Trybunał czyli Ratusz wielki, który r. 1389 w miejsce drewnianego Władysław Jagiełło z muru wznieść kazał. Pierwotnie był to gmach jednopiętrowy, otoczony licznemi kramami, lecz za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (r. 1787) przez architekta Marliniego w dzisiejszym kształcie przebudowany został. Tu odbywały się od r. 1578 trybunały koronne i tu była sala trybunalska, w któréj znajdował się u kratek krzyż z Panem Jezusem; do krzyża tego przywiązaną jest tradycya sądu djabelskiego. W sali téj (r. 1584) Jan Kochanowski z Czarnolasu, broniąc sprawy Podlodowskiego, ów „książe poetów polskich” tknięty apopleksyą, nagle życia dokonał.
Ulica Złota. Przy niéj znajduje się kamienica Nr. 59 którą r. 1730 Jadwiga Niemyska Siostrom Miłosierdzia na szpital oddała. W głębi téj ulicy, wznosi się wspaniały kościół Św. Stanisława, należący do klasztoru OO. Dominikanów. Kościół ten założył (r. 1342) Kazimierz Wielki w miejscu gdzie była drewniana kaplica Krzyża Ś-go. Biskup Andrzéj Kijowski, otrzymawszy od Iwana Gieorgiewicza Kniazia Kijowskiego relikwię drzewa Krzyża Św. złożył tu znaczną jéj część (r. 1420). R. 1505 kościół i klasztor stał się pastwą płomieni, a klasztor tym kształtem jak go teraz widzimy wznosić poczęto r. 1618.
(…) Dodać tu należy, iż w kościele OO. Dominikanów odbywały się sejmy koronne i sejmiki wojewódzkie, i że tutaj r. 1569 ogłoszono akt Unii. Z dwóch ambon w tym kościele będących mówcy sejmowi na przemian przemawiali.
(…) wchodzimy w ulicę Krakowskie Przedmieście. Otóż u wejścia do téj ulicy, po prawéj ręce idąc od bramy, widzimy gmach wspaniały z kolumnadą i wieżą u szczytu; gmach ten zajmuje Magistrat Miasta Lublina i zwie się Ratusz nowy.
Fragmenty pochodzą z książki: Opis Lublina jako przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice.
Z planem miasta
Zakreślił Władysław K. Zieliński, 1876r.
